Waldorf okullarının liderliği ve yönetimi bağlamında karşılaşılan sorunlar, zorluklar ve paradokslar

 Waldorf okullarının liderliği ve yönetimi bağlamında karşılaşılan sorunlar, zorluklar ve paradokslar geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Bu sorunlar genellikle okulun özerklik, self-yönetim ve Steiner'ın özgün pedagojik ilkelerine olan bağlılık kavramlarından kaynaklanmaktadır.

Karşılaşılan temel problemler ve yaşanan sorunlar şunlardır:

1. Self-Yönetim ve Uyum Zorlukları

• Değişime Ayak Uyduramama: Özerklik ve self-yönetim kavramları, Waldorf eğitiminin temel değerleri olmasına rağmen, aynı zamanda birçok Waldorf okulunun hızla değişen toplumun taleplerini karşılamakta zorlanmasının ve adapte olamamasının ana nedenleridir.
• Kalite Kontrolü ve Kriz Yönetimi: Kendi kendini yöneten okullar her zaman kalite sorunlarıyla, yetersiz eğitimli öğretmenlerle, veli şikayetleriyle ve diğer krizlerle başa çıkamazlar. Aynı zamanda, okul teftişlerinin ve okul düzenlemelerinin sıkı talepleriyle yüzleşmekte de yetersiz kalabilirler.
• İdari Maliyetler: Çoğu okulda self-yönetimin hala uygulandığı Almanya'daki Waldorf okullarında, self-yönetim sanatlarında koçluk ve eğitim için yıllık olarak büyük meblağlarda danışmanlık ücreti ödenmektedir. Bu tür müdahalelerin sürdürülebilirliği ise kanıtlanmamıştır.
• Yöneticiye Kayış ve Yenilik Eksikliği: Okullarda, finansal yönlerin öne çıktığı kilit kararları giderek daha fazla üstlenen, öğretmen olmayan yöneticilerin istihdam edilmesine yönelik artan bir eğilim vardır. Ayrıca, genel olarak okullarda pedagojik inovasyon eksikliği veya başka yerlerde kanıtlanmış inovasyonların bile benimsenmemesi söz konusudur.

2. Özerklik Kavramının Paradoksları

Self-yönetim kavramının kendisi çelişkiler ve belirsizlikler barındırmaktadır. Bu paradokslar yönetim süreçlerinde sorunlara yol açar:

• Bireysel ve Kurumsal Özerklik: Tartışılan özerkliğin bireysel öğretmen özerkliği mi yoksa okul özerkliği mi olduğu belirsizdir. Bireysel öğretmen özerkliği ile meslektaşça self-yönetim nasıl uyum sağlamaktadır?
• Karar Alma Süreçleri: Meslektaşça self-yönetim, karar almada fikir birliği ve oybirliği anlamına mı gelmektedir? Demokratik süreçler (oylama, basit veya güçlü çoğunluklar) hangi rolü oynamalıdır?
• Pedagojik Olmayan Alanlar: Self-yönetim sadece okuldaki pedagojik faaliyetleri mi kapsamalıdır, yoksa maaşlar, bütçeler, iş sözleşmeleri veya bina projeleri gibi pedagojik olmayan faaliyetler de dahil midir? Öğretmenler kendi maaşlarını ve haklarını belirleyebilirler mi?

3. Erişilebilirlik ve Sosyal Eşitlik Sorunları

• Elit Okullar Olarak Kalma: Devletten para almanın (özerkliği azaltacağı gerekçesiyle) kabul edilemez olduğu yönündeki duruşun bir sonucu olarak, Waldorf okulları dünyanın birçok yerinde zengin, orta sınıf, iyi eğitimli (çoğunlukla beyaz) insanlar için seçkin okullar olmaya devam etmektedir.
• Finansman İkilemi: Okullar özel sektörde var olduğunda ve kapsayıcı olmak istediğinde bir ikilem ortaya çıkar: Ya öğretmenlere çalışmalarını yapmaları için yeterli ücreti ödemek üzere yüksek ücretler talep edilir ya da ücretler düşük tutulur, ancak bu durumda öğretmenlere minimal maaş ödenir ve öğretmenlerin başka işlerden veya ailelerinden mali destek alması gerekir. Bu duruma sihirli bir çözüm bulunmamaktadır.

4. Kurum İçi Kültürel ve Anlayış Sorunları

• Muhafazakârlık ve Eleştiri Kaynağı: Steiner/Waldorf eğitimini, belirli biçimler ve içeriklerden oluşan tutarlı bir sistem olarak gören ve kurucunun niyetlerinin bir yaşam geleneği olarak oynandığı "köken anlatısına" dayandıran model, doğal bir muhafazakârlığa yol açmıştır. Bu yaklaşım aynı zamanda, her şeye bir cevabı varmış gibi görünen ve bir üstünlük duygusu yayan sistemlere karşı tepki gösteren çoğu eleştirinin temelinde yatmaktadır.
• Yanlış Anlamalar ve Mitler: Birçok öğretmen inancı, yanlış anlamalara veya 'Steiner'a geri dönme' varsayımıyla meşruiyet verilen daha sonraki gelişmelere dayanmaktadır. Örneğin, Steiner'ın anaokulu uygulamasına nispeten az katkısı olmasına rağmen, geleneksel uygulamalar (Advent spirali gibi) sıklıkla köken anlatısına ait oldukları varsayımıyla haklı çıkarılır, oysa genellikle değillerdir.
• Bireycilik ve Zayıf İş Birliği: Antroposofik sistemin "Ben" vurgusu, bireyin gelişimini topluluğun iyiliğiyle ilişkilendiren sosyal etik kurallara rağmen, bireycilik ve karizmatik liderler için rol modelleri yaratmayı teşvik ederek okul yönetimini zayıflatmıştır.
• Kapalı Kapılar Kültürü: Self-yönetimle ilgili temel bir sorun, "gerçek" Waldorf öğretmenlerinin antroposof olduğunu veya antroposofiden yola çıkarak çalıştığını varsayan beklentinin yarattığı merkezi problemdir. Bu beceri ile iyi bir öğretmen olmak arasında açık bir ilişki bulunmamasına rağmen, okul kültürü "kapalı kapılar, küçük tımarhanelerindeki monarklar ve yalnız kahramanlar" etrafında şekillenmiştir.
• İletişim Tarzı (Ders Formatı): Ders formatının gölge tarafı, pasif izleyiciye hitap eden, tek taraflı ve eril bir iletişim biçimi sunmasıdır; burada konuşmacı, retorik beceri aracılığıyla ikna etmeye çalışır ve söylediklerini kanıtlama zorunluluğundan kurtulur.

Waldorf okullarının finansmanı, toplumsal erişilebilirliği ve pedagojik kalitesi arasındaki gerilimler, büyük ölçüde okulun temel değeri olan self-yönetim (özerklik) kavramından kaynaklanmaktadır. Bu gerilimler, okulların toplumsal misyonunu yerine getirme çabalarını ve eğitim kalitesini doğrudan etkilemektedir.

İşte bu üç unsur arasındaki temel gerilim noktaları:

1. Finansman (Özerklik) ve Toplumsal Erişilebilirlik Gerilimi

Waldorf eğitiminin kurucularının orijinal fikirlerine göre, okulun self-yönetiminin ve öğretmen özerkliğinin mutlak çekirdek değerler olduğu kabul edilir. Bu değerlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan en büyük ikilem finansman ile ilgilidir:

• Özerkliği Korumak (Devlet Fonunu Reddetmek): Waldorf hareketinin bir kısmı, devletten para almanın (her ne şekilde olursa olsun) okulların özerkliğinin az ya da çok bir kısmını kaybetmesine neden olacağını düşünmektedir. Bu duruşun bir sonucu, dünyanın birçok yerinde Waldorf okullarının zengin, orta sınıf, iyi eğitimli (çoğu zaman beyaz) insanlar için seçkin okullar olarak kalmasıdır.
• Erişilebilirliği Artırmak (Devlet Fonunu Kabul Etmek): Waldorf hareketinin diğer bir kısmı ise eğitimin erişilebilir ve sosyal açıdan adil olması ve sosyal adalete katkıda bulunması için devlet finansmanının gerekli olduğunu görmektedir. Bu yaklaşım, demokratik hükümetin sorumluluğu olan düzenleme bedelini ödemeyi makul kabul eder, ancak bu süreç eğitim yetkilileriyle sürekli dikkatli bir diyalog gerektirir.

Temel gerilim, pedagojik özgürlük (özerklik) için yüksek öğrenim ücretlerine bel bağlamanın okulları doğal olarak seçkin bir konuma itmesi ve sosyal adaletten uzaklaştırmasıdır.

2. Finansman ve Pedagojik Kalite (Öğretmen Ücretleri) Gerilimi

Waldorf okullarının özel sektörde var olması ve aynı zamanda kapsayıcı olmayı hedeflemesi durumunda, öğretmen ücretleri ve okulun finansal yapısı arasında bir ikilem ortaya çıkar. Bu durum, doğrudan pedagojik kalitenin sürekliliğini etkilemektedir:

• Yüksek Kaliteyi Finanse Etme: Okulun, öğretmenlere işlerini yapmaları için yeterli ücreti ödeyebilmesi için yüksek ücretler talep etmesi gerekir. Ancak bu, okulun erişilebilirliğini düşürür.
• Erişilebilirliği Korumak: Okul ücretleri düşük tutulur ve burslar sağlanırsa (kapsayıcı olmak adına), sonuç olarak öğretmenlere asgari maaşlar ödenir. Bu, öğretmenlerin finansal gereksinimlerini karşılamak için başka işlerden veya ailelerinden destek almaları gerektiği anlamına gelir.

Bu finansal ikilemin sihirli bir çözümü yoktur. Öğretmenlerin finansal olarak desteklenmemesi, pedagojik yetkinlik ve süreklilik açısından sorunlar yaratabilir.

3. Özerklik ve Kurumsal/Pedagojik Kalite Gerilimi

Self-yönetim (özerklik) Waldorf eğitiminin ana değeri olsa da, bu durum aynı zamanda kurumsal kaliteyi ve yenilikçiliği zayıflatabilir:

• Adaptasyon Eksikliği: Özerklik ve self-yönetim, birçok Waldorf okulunun hızla değişen toplumun taleplerini karşılamakta zorlanmasının ve adapte olamamasının ana nedenleridir.
• Kalite Kontrolü Sorunları: Kendi kendini yöneten okullar, her zaman kalite sorunları, yetersiz eğitimli öğretmenler, veli şikayetleri ve diğer krizlerle başa çıkamazlar. Ayrıca, okul teftişlerinin ve katı okul düzenlemelerinin talepleriyle yüzleşmekte yetersiz kalabilirler.
• Profesyonellik İhtiyacı: Waldorf okullarının profesyonel olması, yeterli nitelikli öğretmenlere sahip olması ve iyi bir eğitim kalitesi sunması (yani Winkelschulen—düşük kaliteli, düzenlenmemiş özel okullar—olmaktan kaçınması) gerektiği açıkça belirtilmiştir. Yüksek standartların sağlanması, öğretmenlerin self-yönetim ve meslektaşlık ilkesine rağmen, hesap verebilir olmasını gerektirir.

Bu, özerkliğin idealize edilmesinin, hızlı değişime ayak uyduramayan ve pedagojik yenilik eksikliği gösteren bir yapıya yol açabildiği anlamına gelir. Okulun özgün felsefesinin kalitesini koruması için öğretmenlerin sürekli olarak pedagojik antropoloji üzerine çalışması, gözlem yapması ve uygulamalarını sürekli olarak değerlendirmesi (uygulayıcı araştırması) gerekir.

Rudolf Steiner'ın pedagojik antropolojisi, Waldorf okullarının liderlik ve yönetim ilkelerinin günümüz bağlamına uyarlanmasını, katı bir organizasyonel modeli kopyalamak yerine üretken prensipler (generative principles) çıkarmayı ve bu prensipleri sürekli olarak mevcut koşullara uygulamayı sağlayarak mümkün kılar.

İşte Steiner'ın pedagojik antropolojisinin yönetim ilkelerinin uyarlanmasına nasıl rehberlik ettiğine dair temel yollar:

1. Köken Anlatısından Üretken Prensiplere Geçiş

Waldorf eğitimini anlamanın iki temel yolu vardır: Birincisi, onu Stuttgart'ta 1919'da Steiner tarafından yaratılan, belirli biçimler ve içeriklerden oluşan tutarlı bir sistem olarak görmek (köken anlatısı/origins narrative). İkincisi ise, bir dizi üretken prensibin ortaya çıktığı genel bir pedagojik antropoloji varsayımına dayanmaktır.

Günümüz bağlamına uyarlama, ikinci modeli esas almayı gerektirir:

• Esneklik ve Uygulama Çeşitliliği: Pedagojik antropolojiden türetilen üretken prensipler, herhangi bir durumda, öğrencilerin fiili gelişim görevlerine ve ihtiyaçlarına yanıt veren bir uygulama üretmek için kullanılır. Bu, müfredat dahil olmak üzere uygulamanın koşullara bağlı olarak değişebileceği anlamına gelir.
• Bağlama Özgü Çözümler: Yönetim alanında, geleneksel uygulamaları (örneğin, kararların nasıl alındığı gibi) kopyalamak yerine, ilkelerin bağlam içinde uygulanması gereklidir. Bu yaklaşım, farklı durumlarda ve zamanlarda farklı çözümler bulmaya izin verir.
• Tarihsel Konumlandırma: Steiner'ın yönetim hakkındaki orijinal fikirleri (1919 Stuttgart'taki Waldorf Okulu'nun zamanı ve yeri ile sınırlıydı) tarihsel olarak konumlandırılmıştır. Bu nedenle, günümüzde anlamlı bir şekilde benimsenebilecek organize bir model veya doğru bir yöntem yoktur. Okulun organizasyon yapısı yerel olarak belirlenmeli, ancak bu üretken prensiplerle yönlendirilmelidir.

2. Pedagojik Antropoloji: İdeallerin Çeviri Aracı

Steiner'ın pedagojik antropolojisi, öğretmenlerin idealleri (eğitimin temel değerleri) ile fiili pratik (toplumsal ve yasal gereklilikler) arasındaki diyalektik ilişkiyi yönetmelerini sağlar.

• Çocukların Gelişimine Odaklanma: Waldorf eğitiminin kalitesi, uygulamanın temeli olan Steiner'ın Foundations (Temel Fikirler) olarak adlandırılan pedagojik antropolojisine dayanır. Eğitimsel amaç ve sonuçlar, bürokratlar veya ekonominin beklentileri tarafından değil, eğitimciler tarafından tanımlanmalı ve geliştirilmelidir. Bunun nedeni, aksinin mevcut sosyal ve ekonomik düzeni yeniden üretmesi ve bireyin gelişimini engellemesidir.
• "Nasıl"ı "Ne"den Ayırma: Pedagojik antropoloji, eğitimcilerin odağını "ne" öğretildiğinden (ki bu toplumsal zorunlulukların sonucudur) "nasıl" öğretildiğine (yani, çocuğun derin, kapsamlı ve sevgi dolu bir şekilde anlaşılması yoluyla yöntemlerin geliştirilmesine) kaydırmayı amaçlar. Bu, Waldorf Okulu'nun belirli bir dünya görüşüne sahip bir okul (Weltanschauungsschule) değil, yöntem okulu (Methodenschule) olması gerektiği fikrine dayanır.
• Hesap Verebilirlik ve Kalite: Pedagojik antropoloji, öğretmenlerin uygulamalarını sürekli olarak değerlendirmelerini ve değiştirmelerini gerektirir. Yüksek standartların sağlanması, okulların profesyonel olmasını, yeterli nitelikli öğretmenlere sahip olmasını ve kaliteli eğitim sunmasını (düşük kaliteli, düzensiz özel okullar olan Winkelschulen olmaktan kaçınmasını) gerektirir.

3. Sürekli Değerlendirme ve Öğrenme Döngüsü

Güncel bağlama uyarlama, öğretmenler kurulunun (Konferenzen) sürekli bir uygulayıcı araştırması (practitioner research) ve öğrenme döngüsü yürütmesiyle sağlanır:

• Pedagojik Uyum (Coherence): Öğretmenler kurulunun birincil işlevi, Foundations (Temel Fikirler) üzerinde birlikte çalışarak okulun pedagojik uyumunu oluşturmaktır. Bu, öğretmenlerin gözlemlerini ve deneyimlerini pedagojik antropolojinin merceği aracılığıyla yorumlamayı öğrenmelerini sağlar.
• Uygulama Döngüsü: Waldorf pratiğinin gelişimi döngüsel bir süreçtir: Temel Bilgiden yola çıkılır, üretken prensipler belirlenir, gelişim görevleri okunur, uygulama geliştirilir ve ardından yansıtma ve araştırma ile döngü tekrar başlar. Bu süreç, uygulamaların kanıtlanmış olmasına rağmen "taşlaşmış" olmadığını ve sürekli olarak değerlendirilmesi ve geliştirilmesi gerektiğini gösterir.
• Öğretmen Sorumluluğu: Antropolojik anlayıştan kaynaklanan özerklik, her öğretmenin eylemleri için tam kişisel sorumluluk almasını gerektirir. Bu, demokratik bir ilkedir ve bireysel yeteneklerin ve yaratıcılığın toplumun yararına serbest bırakılmasına dayanır.

Özetle, Steiner'ın pedagojik antropolojisi, öğretmenlere, sabit bir sistem sunmak yerine, okulların yerel yasal çerçevelere ve toplumsal gereksinimlere uyum sağlaması için kullanılabilecek pedagojik karar alma ve sürekli yenilenme ilkelerini sunar.

School leadership and governance in Waldorf /Steiner schools: A commentary on Steiner’s original ideas and practice.  

BY Martyn Rawson